Rechtbank: de avondklok moet per direct worden opgeheven

De avondklok moet per direct worden opgeheven. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald in een zaak die was aangespannen door protestgroep Viruswaarheid.

De avondklok is ingesteld op basis van een noodwet, waarin staat dat een kabinet in noodgevallen regels kan invoeren zonder overleg met Tweede en Eerste Kamer.

Maar volgens de rechtbank was de avondklok geen maatregel waarmee niet kan worden gewacht “zoals bijvoorbeeld het geval is bij een dijkdoorbraak”.

De rechtbank twijfelt ook aan het nut van de avondklok. Daar zijn volgens de uitspraak “grote vraagtekens” bij te zetten. “Daarbij weegt zwaar dat de pandemie al bijna een jaar duurt en erkend is dat de druk op de zorg momenteel minder groot is dan eerder het geval is geweest.”

Volgens de voorzieningenrechter in Den Haag maakt de avondklok "een vergaande inbreuk op het recht op bewegingsvrijheid en de persoonlijke levenssfeer". Bovendien beperkt de regel "onder meer het recht op vrijheid van vergadering en betoging".

De rechtbank in Den Haag heeft al aangegeven dat de avondklok alsnog per direct van tafel moet, ook als de staat in beroep gaat.

De overheid wil juist dat de avondklok gehandhaafd blijft tot er een hoger beroep over de zaak is geweest. Dat dient komende vrijdag om 10.00 uur. De Nederlandse staat heeft daarom aan het gerechtshof gevraagd de uitspraak van de rechter over het opheffen van de avondklok te schorsen in afwachting daarvan.

Het hof in Den Haag buigt zich om 16.00 uur over dit zogeheten schorsingsincident.

Raad van State trok al aan de bel over procedure avondklok

Het kabinet is eerder gewaarschuwd voor de ongebruikelijke procedure waarmee de avondklok is geregeld. De Raad van State (RVS) bracht begin februari een advies uit over de avondklok, en met name de manier waarop deze tot stand is gekomen.

De meeste coronamaatregelen worden in de Covid-wet vastgelegd, maar voor de avondklok is gekozen voor de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg). Deze wet regelt dat bepaalde noodzakelijke regels snel kunnen worden ingevoerd.

Maar over de avondklok is eerst nog uitgebreid gedebatteerd in de Tweede Kamer. Ook is het RIVM nog weer om advies gevraagd. De spertijd ging bovendien pas enkele dagen later in.

Normaal gesproken wordt de Wbbbg alleen gebruikt voor maatregelen als "er sprake is van zodanig buitengewone en spoedeisende omstandigheden dat parlementaire goedkeuring van de te nemen maatregelen niet kan worden afgewacht", aldus de RVS. "Naast de vertraging ... rijst de vraag hoe de feitelijk gevolgde procedure zich verhoudt tot de door de Wbbbg voorgeschreven wetsprocedure."

De RVS zegt daarnaast dat de avondklok net als de andere coronaregels gewoon in de Covid-wet kon worden opgenomen. Maatregelen kunnen via die wet over het algemeen snel en makkelijk geregeld worden.

"Uit de toelichting blijkt niet op grond van welke argumenten, bijvoorbeeld de ingrijpendheid van de maatregel, in dit geval in plaats daarvan gekozen is voor toepassing van de Wbbbg", schreef de Raad van State over de uitleg van het kabinet.

Justitie overlegt nog over vonnis avondklok

Het ministerie van Justitie en Veiligheid bestudeert de uitspraak van de rechter, meldt een woordvoerder van het departement. Er wordt op dit moment overlegd met de landsadvocaat over de gevolgen van het vonnis en de vraag of het kabinet in hoger beroep gaat

Momenteel zitten de meest betrokken ministers bij elkaar op het ministerie van Algemene Zaken om over de corona-aanpak te praten. Het is nog onduidelijk of justitieminister Ferd Grapperhaus na afloop van het beraad zal reageren op het vonnis.

Minister Sander Dekker van Rechtsbescherming noemt de uitspraak in een eerste reactie "niet zo fraai".

"Zoiets moet juridisch goed in elkaar zitten. Kennelijk is daar vandaag een uitspraak over gedaan, daar gaan we zo nog naar kijken", aldus de bewindsman.

Wel benadrukt Dekker dat de spertijd een belangrijke maatregel was voor het kabinet in het terugdringen van het aantal coronabesmettingen. "We deden die avondklok natuurlijk niet voor niets", zegt Dekker. "We zien nog steeds dat de dreiging van het virus aanwezig is. Dat er heel veel nodig is om het aantal reizen en bewegingen te beperken."

Hij benadrukt daarnaast dat veel andere landen ook een avondklok kennen in de strijd tegen het coronavirus.

PVV wil een spoeddebat

De PVV wil het reces onderbreken voor een spoeddebat met het kabinet nu de rechter een streep heeft gezet door de avondklok, twitterde PVV-voorman Geert Wilders dinsdag.

De grootste oppositiepartij was tegen de avondklok omdat die disproportioneel zou zijn. Ook onder meer SGP, DENK, FVD en Partij voor de Dieren keerden zich vorige week tegen verlenging van de avondklok.

De Partij voor de Dieren heeft gewaarschuwd voor de juridische kant van de avondklok, zegt Tweede Kamerlid Eva van Esch. Dat was ook voor Kees van der Staaij (SGP) een van de redenen om tegen de verlenging te stemmen.

"@DenkNL⁩ vond de avondklok altijd al een maatregel die te weinig oplevert en de vrijheid van ons teveel inperkt", reageert fractievoorzitter Farid Azarkan van DENK op Twitter, op het besluit van de rechtbank.

Politiebond: nog veel vragen over opheffing avondklok

De uitspraak van de rechtbank Den Haag zorgt voor veel vragen bij de politie. "We weten nog niet wat dit betekent voor het handhaven van de avondklok", zegt voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse Politiebond (NPB), "maar we houden ons aan rechterlijke uitspraken".

Het is nog niet bekend wat het vonnis betekent voor de agenten die ingeroosterd zijn om de avondklok dinsdagavond te handhaven. "Het vonnis negeren kan niet."

Dat betekent dat de politie naar alle waarschijnlijkheid geen boetes meer kan uitschrijven, "tenzij er andere wettelijke mogelijkheden zijn".

Verder vraagt Struijs zich af wat voor invloed het heeft op de tienduizenden boetes die al uitstaan. "En wat het betekent voor de bestrijding van de gezondheidscrisis." Hij benadrukt dat het vonnis het vertrouwen van de burgers in de aanpak van de coronacrisis aantast.

'Student krijgt weer wat vrijheid terug met opheffen avondklok'

De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) is blij met het besluit van de rechter om de avondklok per direct op te heffen. "Goed nieuws voor jongeren. Er komt weer wat vrijheid terug die jongeren nu goed kunnen gebruiken", reageert LSVb-voorzitter Lyle Muns.

Volgens hem kwamen jongeren in de knel met hun welzijn. "Door de avondklok konden jongeren geen vrienden of vriendinnen meer bezoeken of een blokje om doen, even weg uit die kleine studentenkamer", zegt Muns. "Het is wel opvallend, het is voor het eerst dat de rechter een stop heeft gezet op het coronabeleid", vervolgt hij.

Studentenorganisaties waren tegen de invoering van de avondklok. Ze noemden de maatregel disproportioneel en moeilijk handhaafbaar. Volgens de LSVb kampen veel studenten met klachten variërend van lusteloosheid tot sombere gevoelens.

Lees ook over de coronacrisis:

• Zo snel ben je aan de beurt voor het coronavaccin – inenten gaat van oud naar jong per leeftijdsgroepen van 5 jaar
• Beste Mark Rutte, praat niet met Jort, maar bel het leger en logistieke specialisten: vaccineren en testen heeft prioriteit
• Dit zijn de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen de vaccins van Pfizer en Moderna – van veiligheid tot bijwerkingen